گفتگوی Lragir.am ژیرایر عزیزیان، کارشناس علوم سیاسی اهل آرتساخ است.
آقای عزیزیان با گذشت 35 سال از نهضت آرتساخ، پیوستن به آن امروز نیز امری ضروری است، موضع مردم آرتساخ در این مورد چیست؟
مانند آرتساخ، ممکن است در ارمنستان نیز محافل سیاسی و دیگر محافل وجود داشته باشند که معتقدند اتحاد هدف اصلی ما نیست. با این حال، ما باید درک کنیم که اکثریت مطلق مردم، به ویژه در آرتساخ، تمایل به حفظ این اصل را دارند که از ابتدا اتخاذ شده بود. و ما باید آگاهانه به این واقعیت نزدیک شویم که ما ارامنه را برای تأمین ایده آن اتحادیه قربانی کردیم. 35 سال سختی ها و رنج های زیادی را متحمل شدیم تا بتوانیم آن ارتباط را تضمین کنیم. متأسفانه چنین همسایگان و دشمنانی داریم که با یک سیاست منسجم، این امکان را از ما سلب کرده اند. اما در هر صورت، این هدف ما نیز در درجه اول از نیاز به تامین امنیت مردم ارمنی ساکن در آرتساخ و ایجاد تضمین های مناسب ناشی می شود. و در این راستا هدف ما که تبدیل به یک مطالبه شده است اصلا تصادفی نیست و زمینه های مشروعی دارد. امروز، شرکا و ساختارهای بین المللی ما، بازیگران فردی جامعه بین المللی این را درک می کنند. متأسفانه با در نظر گرفتن منافع منطقه ای و ژئوپلیتیکی، جامعه بین المللی به اقدامات مشخصی که آذربایجان را مهار کند، متوسل نمی شود. با این حال، امروز با مشاهده سیاست نفرت از ارامنه و نسل کشی توسط آذربایجان، جامعه بین المللی نیز درک می کند که همزیستی با آذربایجان به سادگی غیرممکن است. امنیت و حقوق مردم ارمنی آرتساخ در داخل آذربایجان قابل تامین نیست. آرتساخ ارمنی بود، هست و خواهد ماند، هدف ما پیوستن به مادر ارمنستان بوده، هست و خواهد بود.
مصوبه سال 1368 شورای عالی جمهوری اسلامی لغو نشده است. امروز، به نظر می رسد آنها آن تصمیم را در سطح ایالتی به خاطر نمی آورند.
نمی توانم بگویم که آن تصمیم را به خاطر نمی آورم. در متن پیام‌های دولتی به آن شرایط اشاره شده است و این یک واقعیت تاریخی است. من همچنین می خواهم تأکید کنم که تصمیمی که در نتیجه کنگره ارامنه آرتساخ گرفته شد، که در نتیجه آن آرتساخ قبل از شوروی شدن توسط نمایندگان منتخب قانونی خود استقلال خود را اعلام کرد و سپس خود را بخشی از این کنگره اعلام کرد، یک واقعیت تاریخی است. جمهوری ارمنستان به عبارت دیگر، قره باغ کوهستانی نه به عنوان بخشی از آذربایجان، بلکه جداگانه به عنوان یک واحد مستقل شوروی شد. در سال 1923، در نتیجه تصمیم غیرقانونی رژیم استبدادی اتحاد جماهیر شوروی، قره باغ کوهستانی به عنوان یک واحد خودمختار بخشی از آذربایجان شد. در اینجا باید به این نکته نیز اشاره کنیم که نه کل قره باغ، بلکه واحد اداری دروغین معروف به قره باغ کوهستانی که تنها بخشی از قره باغ کوهستانی بود قطع و تشکیل شد. و مناطق باقیمانده یعنی سرزمین های آزاد شده که بخشی از آرتساخ تاریخی بود به عنوان بخشی از آذربایجان باقی ماند. آن سرزمین‌های تاریخی آرتساخ است و قره‌باغ کوهستانی به‌عنوان یک واحد جداگانه با آن سرزمین‌ها شوروی شد. این مناطق تنها در نتیجه تصمیم 1923 برای تشکیل قره باغ کوهستانی جدا شد. بنابراین، جمهوری آرتساخ هرگز یک منطقه امنیتی را به قیمت تمامیت ارضی یک نهاد بین المللی دیگر تشکیل نداده است.
در واقع مقامات ما از اولین رئیس جمهور جمهوری سوم ارمنستان با منطق واگذاری «منطقه 7» مذاکره کردند و گفتند که این منطقه برای ما یک منطقه امنیتی است. این مناطق یک منطقه امنیتی نیستند و هرگز نبوده اند، بلکه فقط بخشی از قلمرو قره باغ کوهستانی هستند، زیرا کره شمالی مناطق دیگری نیز دارد که تحت کنترل آذربایجان است. ما در مورد سرزمین های منطقه شاهومیان، منطقه مارتونو صحبت می کنیم. مقامات جمهوری ارمنستان به عنوان طرف مذاکره از این واقعیت های ساده استفاده نکردند، آنها این مناطق را منطقه امنیتی و به عنوان یک اقدام سازش در نظر گرفتند.
و در نتیجه آن سیاست، امروز هم این وضعیت را داریم؟
بله، زیرا ما نتوانستیم جامعه جهانی را ثابت کنیم و متقاعد کنیم که آن “7 منطقه” مورد بحث آذربایجان هرگز تحت صلاحیت جمهوری آذربایجان مستقل و تابع قوانین بین المللی نبوده است. هنگامی که اولین جمهوری دموکراتیک آذربایجان در سال 1918 پس از فروپاشی سیمای ماوراء قفقاز تشکیل شد، آرتساخ را در تمامیت ارضی خود نداشت.
