من متقاعد شده ام که زندگی ارامنه ساکن در منطقه قره باغ آذربایجان بسیار بهتر از سال های اشغال خواهد بود. در این میان اقلیت های کشور به رهبری الهام علی اف که به ارامنه وعده سعادت داده بود، در شرایط کاملا متفاوتی زندگی می کنند.
“اسم ما گدا است”
ولسوالی کردنشین اولاخ در آذربایجان همواره محله «کولی» نامیده می‌شود، هرچند خود ساکنان آن خود را کرد می‌دانند.
مردمی که در این منطقه غنی از نفت و گاز آذربایجان زندگی می کنند، از شرایط اولیه زندگی محروم هستند: آنها برق، گاز، فاضلاب، خیابان های آسفالته ندارند. به دلیل فقر، ده ها خانواده پرجمعیت نمی توانند فرزندان خود را به مدرسه بفرستند، خردسالان به جای تحصیل، نان روزانه خود را با والدین خود با گدایی یا در بهترین حالت جمع آوری فلز به امید فروش آن به دست می آورند.
اگر دولت به فرزندانم کفش، غذا، لباس بدهد یا پول دریافت کنم، برای گدایی بیرون نخواهم رفت». – گلپری ممدوا به سختی با شبکه آذربایجانی رادیو آزادی صحبت کرد. به گفته وی، هر بار که از مشکلات خود صحبت می کرد، یا هموطنان او را مسخره می کردند و یا پلیس او را تحت فشار قرار می داد تا از علی اف انتقاد کند.
این روزنامه نگار آذربایجانی خاطرنشان می کند که نه تنها مامدووا، بلکه بسیاری دیگر از نمایندگان جامعه او نیز به دلیل بی توجهی و تحقیر مقامات آذربایجان از آنها ناامید و آزرده خاطر شده اند. آنها یکپارچه درباره رفتار تبعیض آمیز با آنها صحبت می کنند: نه آنها و نه فرزندانشان تحصیل نکرده اند، شغل ندارند، دولت به آنها علاقه ای ندارد. یکی از اهالی در حین ذکر شکایات به پرچم آذربایجان روی دیوار اتاق مخروبه اشاره می کند که در حین جستجوی غذا در زباله دانی آن را پیدا کرده است.
«برای ملت مسلمان آذربایجانی ما شایسته نیست که در سطل های زباله به دنبال نان بگردند. وقتی گدا هستید چه اتفاقی می افتد؟ نام ما گدا است…».
«من اینجا زندگی می کنم، بنزین ندارم، برق ندارم. چند بار به {مقامات} مراجعه کرده ام؟ 20 منات، 10 منات دادند و فرستادند. هیچ کس حتی بررسی نکرد که من در چه شرایطی زندگی می کنم. گفتم: بیا ببین من هیچ شرطی ندارم. نه بنزین دارم، نه اجاق گاز دارم، نه چیزی جز خدا ندارم. من یک شب را در این خانه می گذرانم، یکی در خانه او. من همه جا درخواست داده ام، گفته ام، هیچ کس نمی خواهد درد من را در میان بگذارد…»
«مادران چند فرزند نیاز به کمک ماهانه دارند، نمی دهند، به مردم کرد کمک نمی کنند، بچه ها را در مدرسه نمی پذیرند، بچه ها ولگرد می شوند. بسیاری حتی نمی توانند به ارتش بپیوندند، زیرا خواندن و نوشتن بلد نیستند…»
حمایت از اقلیت های ملی نه تنها بر اساس قانون اساسی، بلکه بر اساس بسیاری از کنوانسیون های بین المللی نیز وظیفه دولت آذربایجان است. به ویژه، یک فرمان ویژه ریاست جمهوری در مورد حفاظت و حفظ زبان وجود دارد که در سال 1992 امضا شده است. آن سند دولت را ملزم به توسعه زبان مادری گروه های قومی می کند.
بودوگ به زودی در کتاب قرمز زبان ها ظاهر می شود
با این حال، زبان بودوگ در آذربایجان نه به دلیل آن فرمان، بلکه به دلیل تعداد کمی از افراد مسن که به این زبان صحبت می کنند حفظ شده است، اما به گفته کارشناسان، این زبان در حال حاضر آخرین سال های عمر خود را می گذراند. بر اساس مطالعه ای که در سال 1994 انجام شد، تعداد افرادی که زبان بودوگ را در آذربایجان می دانند تنها 5 هزار نفر است.
“بودایی زبان مادری من است. من می توانم تلاوت کنم، حافظه خوبی دارم و زبانم را تا امروز حفظ کرده ام».
اینتیزار کریموا 90 ساله می گوید که با همسالان و فرزندان خاص خود به زبان مادری خود ارتباط برقرار می کند. می گوید نوه ها و نوه ها فقط بعضی حرف ها را می فهمند، حرف زدن بلد نیستند چه برسد به نوشتن. هیچ کتابی در بودا منتشر نمی شود، هیچ متخصصی آموزش نمی بیند.
آدیگوزل حاجی اف، زبان شناس که در آذربایجان به مطالعه این زبان می پردازد، بیان می کند که زبان بودوگ به زودی در کتاب قرمز زبان ها ظاهر می شود، دولت تلاشی برای جلوگیری از ناپدید شدن این زبان انجام نداده است. «این زبان در حال ناپدید شدن است. برای زنده ماندن، باید شروع به نوشتن کرد، سپس شاید او زنده بماند.”
آنها از جانب تالشی ها احساس خطر می کنند، زیرا تالشی ها سابقه ای مانند ارامنه دارند.
این تنها اقوام کوچک نیستند که از مشکل زبان در آذربایجان شکایت دارند. برای تالش ها، این تنها یکی از بسیاری از مشکلات است. معتبرترین نهادهای بین‌المللی، از شورای اروپا گرفته تا دیده‌بان حقوق بشر، سال‌هاست که از سرکوب مقامات بر علیه آن اقلیت در آذربایجان چندفرهنگی صحبت می‌کنند. منابع مستقل بیان می‌کنند که تالشی‌های آذربایجان با مشکلات حفظ هویت، اتهامات بی‌اساس تجزیه‌طلبی مواجه هستند و از فرصت تحصیل به زبان خود محروم هستند. حتی تعداد مردم تالش در آن کشور مشکل ساز است: طبق سرشماری سال 2009، 112 هزار نفر است، در حالی که به گفته برخی متخصصان، نمایندگان جامعه، این تعداد در واقع حدود ده برابر بیشتر است.
رحیم شالی اف، روزنامه نگار و مدافع حقوق بشر تالش در گفتگو با سرویس ارمنی «آزادی» مدعی است که دولت علی اف آشکارا علیه مردم تالش تبعیض قائل است و اول از همه تلاش می کند تا مردم تالش را همسان سازی کند.
شالیف به دلیل فعالیت های خود از آذربایجان مهاجرت کرد تا از تعقیب و گریز ماموران انتظامی جلوگیری کند. به گفته وی، حکومت آذربایجان طی سالیان متمادی فعالیت سیاسی مردم تالش را سرکوب کرد، رهبران جامعه را به زندان انداخت، با بسیاری از مردم انتقام فیزیکی انجام داد و حتی نام «تالش» را در کشور ممنوع کرد.
«جمهوری آذربایجان به طور رسمی فرصت تحصیل تالشی در مدارس را می دهد. در عمل چنین چیزی وجود ندارد. به مدارس بروید، می بینید که چنین کلاس هایی وجود ندارد. در آذربایجان استفاده از نام «تالش» یعنی مهر و موم کردن فرزندتان به نام «تالش» ممنوع است. همین ممنوعیت مثلاً در مورد ترک ها وجود ندارد. آیا این تبعیض نیست؟ چنین نگرشی در مورد تالشی ها با این واقعیت توضیح داده می شود که آنها از جانب تالشی ها احساس خطر می کنند، زیرا تالشی ها مانند ارمنی ها دارای تاریخ هستند، دولت داشتند، فرهنگ دارند، مردمی که علی اف دارند. شالیف می‌گوید رژیم یک تهدید می‌داند.
هیچ سازمان معتبری سخنان علی اف را تایید نمی کند
در حالی که رهبر آذربایجان از تریبون‌های بلند به ارمنیان وعده حقوق و رفاه می‌دهد و به «سطح بالای تساهل حاکم در آذربایجان چند قومیتی» افتخار می‌کند، هیچ ساختار معتبری این سخنان را تأیید نمی‌کند.
پارلمان اروپا اصرار دارد که دولت علی اف به تعهدات خود برای حمایت از حقوق اقلیت های قومی: لزگی ها، تالشی ها، ارمنی ها و کردها عمل نمی کند.
کمیته رفع تبعیض نژادی سازمان ملل متحد به نوبه خود خاطرنشان می کند که در آذربایجان “نفرت نژادی و اشاعه کلیشه های نژادپرستانه علیه افراد ملی یا قومی ارمنی” از جمله مقامات دولتی، حتی از طریق کتاب های درسی مدرسه، در آذربایجان بررسی نمی شود. محکوم یا مجازات شده است.
گروه بین‌المللی حقوق اقلیت‌ها (MRG) که به مسائل اقلیت‌های قومی می‌پردازد، همچنین بیان می‌کند که اقلیت‌های آذربایجان، تالش، لزگی و کرد در معرض تبعیض و محدودیت هستند. بر اساس ارزیابی سازمان بین المللی حقوق بشر، اقدامات دولت علی اف برای تغییر این تصویر در کشور ناکافی است.
