گفت‌وگوی «آزادی» که نخواست نامش فاش شود، می‌گوید که پدرشوهرش در دهه ۹۰ از باکو، در دهه ۲۰ از شوشی و یک سال پیش که مردم آرتساخ بزرگ را آغاز کردند آواره شدند. مهاجرت، تصمیم گرفت بماند.
او گفت: «مرا قانع نکن، نمی‌آیم» و در استپانکرت که قبلاً آذربایجانی شده بود، ماند.
هفته ای یکبار زنگ می زند. – «در ابتدا از طریق صلیب سرخ ارتباط برقرار می کرد، حالا قبلاً با آنجا تماس پیدا کرده است، اما تلفن شخصی ندارد. او تعطیلات، تولد کودکان را به یاد می آورد.”
عروس می گوید که در ابتدا آذربایجانی ها حدود ده نفر از ارمنیان را که در آرتساخ مانده بودند در هتل “قلعه” اسکان دادند، اما اکنون افرادی هستند که قبلاً در خانه های جداگانه زندگی می کنند، به عنوان مثال پدرشوهرش. دوست او که جوانترین در میان کسانی است که در آرتساخ باقی مانده اند، مردی 48 ساله است.
آنها چه می گویند؟
عروس می گوید: «او همیشه سعی می کند با ما مثبت صحبت کند که حالش خوب است، اما نمی دانیم درست است یا نه.
خانواده سوال زیادی نمی پرسند و در مورد ارمنستان صحبت نمی کنند.
ارمنی‌هایی که در آنجا اقامت می‌کنند هیچ وسیله ارتباطی ندارند، با تلفن‌های کارکنان پناهگاه تماس می‌گیرند، می‌توانند در مرکز شهر قدم بزنند، اجازه خروج از استپانکرت را ندارند. آنها هر ماه معادل 200 دلار منات از خدمات اجتماعی آذربایجان دریافت می کنند: چندین سوپرمارکت، یک داروخانه، یک آرایشگاه.
خانواده در این یک سال بارها تلاش کردند تا بالاخره پدربزرگ 5 نوه ای که آنجا مانده بودند را قانع کنند و به ارمنستان بیاورند، او گفت: شما می آیید.
تا کنون، باکوی رسمی تعداد ارمنیان در استپاانکرت را منتشر نکرده است، آخرین عودت کنندگان از آنجا اندکی بیش از 10 نفر می گویند. هفته ها بعد از اخراج، اداره مهاجرت آذربایجان یک پلتفرم ارمنی زبان باز کرد، گویا برای ثبت نام و ادغام ارامنه، گزارش دادند که حدود 100 نفر قبلا درخواست داده اند… بعد سکوت است، خبری نیست.
از کمیته بین المللی صلیب سرخ مطلع شدیم که امسال 3 ارمنی از استپاانکرت به خواست خودشان منتقل شده اند و حالا اگر خواستی باشد مانعی ندارد. دفتر صلیب سرخ آرتساخ پس از 32 سال کار تعطیل شد.
«در اواخر ماه آوریل دفتر ما در قره باغ تعطیل شد، یعنی دیگر حضور فیزیکی در آنجا نداریم. در صورت لزوم، مسائل بشردوستانه از طریق هیئت باکو تنظیم می شود.»
نماینده دفتر ارمنستان صلیب سرخ تاکید می کند که اکنون آذربایجانی ها خدمات اجتماعی و بهداشتی مختلفی را در استپاانکرت راه اندازی کرده اند، اما اگر ارمنی هایی که در آنجا باقی می مانند به چیزی نیاز داشته باشند، خدمات آنها در دسترس است.
ویدئوهایی از استپانکرت که آذربایجانی شده است، گاهی در شبکه های اجتماعی به اشتراک گذاشته می شود که در آن افراد آواره از آرتساخ همشهریان خود را می شناسند. میشا گریگوریان در مقابل دوربین آذربایجان تعجب می کند که چرا ارمنی ها رفتند؟ فرد هایراپتیان، مرد مجردی که دوست داشت فقط در خیابان های استپاانکرت قدم بزند و حالا با پشتی خمیده تر هم همین کار را می کند. ریتا قازاریان که در یک پناهگاه سگ کار می کرد و با 50 سگ و بیش از ده گربه خود اقامت داشت، لاریسا استپانیان 70 ساله، یک زن آواره از هادروت، تصمیم گرفت تا روز بازگشت به روستای طوق را در استپانکرت منتظر بماند. بزرگ‌ترین آنها پدربزرگ 80 ساله‌ای است که پسرانش را ترک کردند و قول دادند که برگردند و پدرشان را با خود ببرند.