طرف ایرانی تلاش خواهد کرد یک قالب سه جانبه ارمنستان-روسیه-ایران ایجاد کند که در چارچوب آن مشکل جاده عبوری از سیونیک حل شود. سیویل نت با داوود کیانی، نایب رئیس موسسه مطالعات ایران و اوراسیا، IRAS گفتگو کرد. وی چشم انداز توسعه پلت فرم منطقه ای 3+3 و احتمال تعمیق روابط اقتصادی ارمنستان و ایران را تحلیل می کند. سیویل نت به ارائه نظرات یک کارشناس ایرانی درباره ارمنستان و تحولات منطقه می پردازد.
– پس از جنگ قره باغ، تعدادی از کارشناسان ارمنی و ایرانی اظهار داشتند که در نتیجه آن، علاوه بر ارمنستان، مواضع ایران نیز آسیب دیده و تضعیف شده است. آیا این تصویر اکنون تغییر کرده است و به نظر شما همکاری ارمنستان و ایران در منطقه چگونه می تواند بر تغییرات منطقه ای تأثیر بگذارد؟
– در شرایط جنگ 2020، برای ایران ترجیح داده شد که این جنگ ایجاد نشود و ارمنستان و آذربایجان اختلافات خود را از طریق گفتگوهای منطقه ای حل کنند. با این حال، این اتفاق نیفتاد. و زمانی که آذربایجان پیشروی کرد، نگرانی ها در ایران افزایش یافت. بخشی از جامعه ما معتقد بودند که قره باغ باید به آذربایجان برگردد و بخشی دیگر معتقد بودند که مشکل باید با مذاکره حل شود. اما بعدها تقویت حضور ترکیه در قفقاز باعث نگرانی شد. آذربایجان عملاً آن کشور را با خود به قفقاز آورد. سپس دو سال بعد روسیه انفعال نشان داد و بر خلاف پیش بینی ها به ترکیه اجازه داد در قفقاز فعال شود و به این ترتیب بر وزن آذربایجان افزوده شود. این بخشی از اضطراب بود.
نگرانی دیگر، اختلال در مرز ایران و ارمنستان بود که به «کریدور زنگزور» متصل بود. با سوال اگر این ایده محقق شود، حاکمیت ارمنستان به خطر می افتد، مرز طبیعی ارمنستان و ایران آسیب می بیند.
و علیرغم اینکه ارمنستان مطلقاً با آن قصد موافق نیست، با آن مخالف است، به این موضوع مربوط به حاکمیت خود راه نداده است، اما نگرانی از این موضوع در ایران باقی است. ایران به طور جدی با آن مخالفت کرد و حتی با همکاری ارمنستان و به درخواست ارمنستان یا به پیشنهاد ایران در شهر کاپان منطقه سیونیک کنسولگری کل افتتاح کرد تا از توقع آذربایجان بکاهد.
در حال حاضر با وجود زخم های گذشته، ارمنستان سعی در ایجاد فرصتی جدید دارد. بدیهی است که تمرکز اصلی بر بحث کریدورها و ترانزیت کالا است و منطقه در این زمینه ظرفیت های زیادی دارد. ایران از همکاری های منطقه ای استقبال می کند. وقتی می گویم سلام، دیپلماتیک نمی گویم، بلکه همانطور که هست. هدف ایران کاهش سطح اختلافات در منطقه است. آیا ایران در این موضوع موفق خواهد شد، باید منتظر ماند، دید، روندها را دنبال کرد.
– معلوم است که ایروان و تهران بر سر راه اتصال آذربایجان به نخجوان از طریق خاک ارمنستان توافق دارند: باید تحت حاکمیت ارمنستان باشد. با این حال، روسیه این جاده را تحت کنترل نیروهای خود می بیند. بنابراین، یک تصویر جالب ایجاد می شود. از یک سو، روسیه و ایران روابط قوی دارند، از سوی دیگر، تضاد منافع در مورد جاده عبور از ارمنستان وجود دارد. آیا اینطور است و آیا امکان دارد ایروان و تهران بتوانند مسکو را در این مورد قانع کنند؟
شما موضوع مهمی را مطرح می کنید. همانطور که اشاره کردید، ایران و ارمنستان مشکلی در ارتباط فوق الذکر از آذربایجان به نخجوان نمی بینند، هرچند ایران در این پروژه ترجیحی ندارد. ایران مشکل را نه در گشایش آن جاده، بلکه در کنترل خود می بیند.
پس از اعلام سه جانبه سال 2020، چندین گزینه مورد بحث قرار گرفت: ابتدا حضور روس ها، سپس اینکه غرب باید آن جاده را کنترل کند که طرف ارمنی با آن مخالفت کرد. یعنی ارمنستان با آن دیدگاه موافق نیست پس طرف ایرانی هم موافق نیست. ترجیح ما این است که جاده کاملا تحت کنترل ارمنستان باشد. بنابراین لازم است گفت و گوهای منطقه ای ترویج شود. من یک قالب سه جانبه را پیشنهاد می کنم که در آن ارمنستان، روسیه و ایران گنجانده شوند. مفهوم مشابهی بین آذربایجان، ترکیه و تا حدودی گرجستان وجود دارد، اما چنین مفهومی وجود ندارد.
– به نظر شما امکانش هست؟
به نظر من ایران برای رسیدن به چنین گفت وگویی تلاش خواهد کرد، اما تردید دارم که ارمنستان آن طرح را بپذیرد. به نظر من، ارمنستان در حال حاضر بر اساس انگیزه های عادلانه تلاش می کند از روسیه فاصله بگیرد. من نمی خواهم در این مورد اغراق کنم، زیرا روابط روسیه و ارمنستان تاریخی و عمیق است، اما به قول خودشان در ایران «گربه سیاه» بین طرفین گذر کرده است.
قالب سه جانبه ای که گفتم به نفع ایران هم هست. با گفت و گوهای این قالب، تا حدودی دیدگاه های طرفین در مورد کریدورها نزدیک تر شده و مسائل مربوط به روابط ارمنستان و ایران که روسیه در آن نقش عمده ای به ویژه در انرژی دارد، حل خواهد شد. بخش همچنین یکی از اهداف مذاکرات قالب سه جانبه این خواهد بود که موضوع جاده ارمنستان با اطلاع طرف روسی برای مدتی مسدود و غیرفعال شود. اما اگر دوباره بحث راه های ترانزیتی فعال شود، به لطف پلتفرمی که گفتم، روس ها قانع می شوند و اجازه می دهند جاده یک مسیر ارتباطی ساده باشد و کاملاً تحت کنترل ارمنستان باشد.
من فکر می کنم که روس ها به ویژه در مورد جنگ قره باغ به ارمنستان بدهکار هستند. و یکی از پیامدهای آن این است که ارمنستان اکنون سلاح های خود را از فرانسه و هند دریافت می کند. روسیه باید بدهی خود را در روابط با ارمنستان بازپرداخت کند، در غیر این صورت شکاف افزایش خواهد یافت.
– بیایید در مورد پلت فرم 3+3 صحبت کنیم. اهمیت آن برای ایران چیست و چقدر موثر است؟
– به نظر من مهم ترین کشوری که از این بستر حمایت می کند ایران است. از آنجایی که ایران بسیار درگیر خاورمیانه است، نمی‌خواهد در قفقاز تنش ایجاد شود. هدف راهبردی ایران ایجاد همکاری و ثبات در منطقه است. برای ایران نیز منافع اقتصادی به همراه خواهد داشت، به خصوص اگر در مورد کریدورها صحبت کنیم، چه پروژه «تقاطع صلح» پیشنهادی ارمنستان و چه پروژه شمال-جنوب.
ایران به ثبات قفقاز و بنابراین به پلت فرم 3+3 علاقه مند است. با توجه به روابط با روسیه، ممکن است ارمنستان نیز به آن پلتفرم علاقه مند باشد، اما نه به اندازه ایران.
ترک ها هم استقبال می کنند، البته نه به اندازه ایرانی ها فعال. منتها وقتی زیر سقف خود جلسه آن تریبون را تشکیل دادند، قطعاً یک گام رو به جلو بود و دیدگاه ما این است که تریبون باید مؤثر و مستمر باشد.
من نسبت به همکاری های منطقه ای کاملاً خوشبین هستم. با این حال، من این تصور را دارم که به نظر می رسد آذربایجان تصمیم گرفته است که مسائل سیاسی را در آن تریبون مطرح نکند، زیرا به موفقیت های اولیه دست یافته و بخشی را برای مسائل اقتصادی گذاشته است. ارمنستان نیز علاقه ای به بحث در مورد مسائل سیاسی در آن پلتفرم ندارد. امیدواریم بحث های پلتفرم 3+3 به شرط تحقق پلتفرم سه جانبه ای که بین روسیه، ارمنستان و ایران ذکر کردم، ادامه یابد.
– آیا این پلت فرم می تواند در آینده نفوذ اروپا یا غرب را در منطقه ما در قفقاز جنوبی محدود کند؟
بله، اما به شرطی که ساختار محکمی ایجاد شود و بحث ها موثر باشد. اکنون نمی توان گفت که 3+3 آن عملکرد مفید را انجام می دهد.
من به نشست 3+3 در ترکیه خوشبین هستم. من خوشبین هستم به این معنا که منافع کشورها در این پلت فرم بیشتر به هم پیوسته و عمیق تر خواهد شد. اگر روندها به این سمت برود، فضای مانور برای قدرت های فرامنطقه ای اروپا، هند و پاکستان کاهش می یابد.
هند را به این دلیل نام بردم که می‌توانیم دو نوع هند را در قفقاز تصور کنیم: اقتصادی و سیاسی. اگر هند سیاسی به قفقاز بیاید، برای امنیت قفقاز خطرناک است، زیرا پاکستان نیز با آن می آید.
پاکستان از آذربایجان می آید، هند به طور طبیعی از ارمنستان برای کریدورهای ترانزیتی، اما با این کار تنش پاکستان و هند وارد قفقاز می شود. علاوه بر این، در حال حاضر فرانسه و اروپا جایگاه خود را دارند. سوال این است که اگر پلت فرم 3+3 به خوبی کار کند، فضای کمی برای پیشبرد منافع ژئوپلیتیکی خود در منطقه برای قدرت های خارجی باقی می ماند.
گئورگی میرزابکیان سخنرانی کرد
پست: فرمت ارمنستان-روسیه-ایران نیز می تواند مسئله «کریدور» را حل کند. کارشناس ایرانی اولین بار در: سیویل نت:.